Şäxes

Almaz Nigmätcanow: «Çın äydaman olı tormışka äzer, çönki ul bar närsäne dä buldıra!»

15 - 19 oktyabr könnärendä Bilärdä «Fänsar» bazasında här sälätle yaxşı belgän häm dulkınlanıp kötep algan proekt - «Äydamannar yarışı» uzdı. Distälägän biremnär artta, ciñüçelär bilgelände, 2024 elgı «Äydamannar yarışı»na näticälär yasaldı. Premer-ligada berençe urınnı VIII «Sämrux» el premiyaseneñ «El sälkeşe», uzgan elda «Äydamannar yarışı»nıñ Berençe liga ciñüçese - Almaz Nigmätcanow yauladı. Anıñ xis-kiçereşläre, uñış formulası xakında interwyuda ukıy alasız.

- Almaz, sin Sälät xäräkätenä kayçan, niçek kuşıldıñ? 

- «Sälät» xäräkäte barlıgın küptän belä idem. Anıñ turında internet häm jurnallardan yazmalar, yañalıklar kürep şundıy soklana idem. Küp ellar däwamında eşçänlegen küzätep barsam da, berençe tapkır Sälätne üzem barıp kürü bäxetenä 2021 elnıñ iyulendä genä ireştem. Sälkeş bularak, Mäglümati Bilär Forumga bargannan soñ, berläşmä belän tagın da yakınnanrak tanıştım, Sälät alannarına yal itärgä bardım, şulay kuşılıp kittem.

- «Sämrux» el premiyasendä öçençe tapkır ciñü yaulıysıñ. Monıñ sere närsädä? Sineñçä, uñış formulañ nidä?

- Räxmät! Sere yuktır anıñ. Minem uylawımça, iñ möhime - çın küñeldän häm ixlastan katnaşu. Öç nominatsiyadä dä min här biremne, konkursnı üzem aşa ütkärep, tulaem alarga birelep katnaştım. Yugarı näticälärgä ireşü monıñ belän bäyleder, şät.
Şulay uk katnaşudan fayda häm läzzät alu gayat möhim. Ägär dä yarışta katnaşudan täcribä häm anıñ belän berrättän kütärenke käef tuplamasañ, kızıgı da bulmas ide.

- Premer-ligada nindi konkurslar buldı? Kaysıları şäxsän sineñ öçen awır bulıp toeldı?

- Biremnär şundıy küp buldı, xätta barısın da sanap ta beterep bulmıydır. Äydaman - ul zäñgärsu futbolka iyase genä tügel, ul - här yaklap ta kamil şäxes. Çın äydaman olı tormışka äzer, çönki ul bar närsäne dä buldıra!
Şuña konkurslarnıñ küplege häm törlege añlaşıla da. Pedagogik oçraklar, kiçke çaralar konkursı, top-spiker, şämçek häm başkalar - biredä häryaklap sınalasıñ.
Üzem öçen, ber konkursnı gına aerıp, awır dip äytmäs idem. Härkaysı üzençä yaxşı. Iñ kızıgı, alarda katnaşkan saen yaña üzeñne häm künekmäläreñne açasıñ. 
Iñ awırı - wakıtnı döres itep bülü häm üz fikerläreñdä çualmıyça, döres plan tözep xäräkät itüder.

- Almaz, bıelgı yarış däwamında üzeñ öçen nindi açışlar yasadıñ?

-  Açışlar küp, äytep kitkänemçä, här konkurs saen nindider yañalık. 
Mäsälän, top-spiker konkursında, süzläreñ belän tamaşaçınıñ küñelenä ütep kerergä teläsäñ, çıgışıñ nikadär gadiräk bulsa, şulkadär yaxşırak kilep çıga. Uzgan el, bu konkurs mindä gel borçu xise uyatıp, min kat-kat äzerlängän bulsam, bıel min çıgış aldınnan üzemä, nindi genä oçrak buluına karamastan, aña yaraklaşıp söyli alaçagıma ışanıp, küñelemdä bulgannı citkerä idem. Şul räweşle konkursnıñ finalına berençe urınnan çıgarga nasıyp buldı. 
«Äydamannar yarışı»nda ikençe el katnaşam häm ikençe tapkır şuña inanam: nindider näticägä ireşü telägeñ, monıñ öçen kılgan gamälläreñä karata proportsional räweştä üsä. Berençe karaşka, bu süzlär şundıy gadi bulıp toelsa da, alarnıñ xaklıgın  praktikada kullanıp karamıyça añlap bulmıy.

- Ciñärmen dip uyladıñmı?

- Ciñü teläge bar ide, älbättä, anısın yaşerep bulmıy. Minemçä, «Äydamannar yarışı»nıñ här katnaşuçısı küñelendä şundıy teläk yörtkänder. «Sämrux» el premiyase - gayat üzençälekle proekt, anıñ näticälären berkayçan da aldan bilgeläp kuep bulmıy.
Här katnaşuçı nindider ber yunäleştä köçle, härkemne ciñüçe dip tanıp bulgan ölkä bar. Küp katnaşuçılardan täcribä tupladım häm xätta ki aldagı äydamanlık eşçänlegemdä kiräk bulırga mömkin mizgellärne yazıp ta aldım. Katnaşuçılarnıñ üzara tigez häm şul uk wakıtta törle buluları konkursnı şul xätle kızıklı häm serle itä. Küñelemdä mine ciñügä yakınaytkan nindider ışanıç bar ide, ämma barıber aldan «min - ciñüçe» dip uylamadım.

- Bu ciñü siña närsä birde?

- Ike el katnaşu däwerendä tuplagan zur täcribägä östäp, tagın ber «Sämrux» koşı häm küñelgä nindider cılı xis birde. Ciñüçene iglan itkändä, isememne işetkän wakıttagı xisläremne bernärsä belän añlatıp beterep bulmıy, anı, şuşı mäñge istä kalaçak mizgelneñ kıymmäten ciñüçe keşe üze genä añlıy.

Alinä Gimaltdinowa: «Sälät» belän duslık berkayçan da tämamlanmıy, sin monda härwakıt kiräk!»

«Sälät» uku-ukıtu forumınıñ bişençe smenası - Media Bilär Forum balalarnıñ sotsial media ölkäsendä aldıngı texnologiyalärne, soñgı trendlarnı, faydalı künekmälärne öyränüenä bagışlangan ide.

Forumga Rossiya häm Tatarstannıñ kürenekle belgeçläre kilep, balalar belän täcribäläre belän urtaklaştılar, alarga faydalı kiñäşlär birep, 2024 elga aktual bulgan belemnär belän urtaklaştılar. Aralarında rejisserlar da, prodyusserlar da, jurnalistlar da, blogerlar da bar ide. Blogerlar arasında «Sälät»neñ küptänge dustı, Yaşlär eşläre ministırlıgı karşındagı Tatarstan yaşlär eşläre ministrlıgı karşındagı ictimagıy sowetı ägzası, bloger, cämägat eşleklese, triatlet — Alinä Gimaltdinowa belän aralaştık.

- Alinä, «Sälät»kä kilep elägüegez turında söylägez äle!

- Sälät belän bäyläneş balaçaktan uk başlandı. Monda min 2004 elda kilep eläktem. Oimpiadada ciñü yaulagannan soñ, mine çakırdılar häm şunnan birle berläşmädäge zur tarixım başlandı. Sälät bit ul gadi lager gına tügel, ul – yaşäü räweşe. Başta sin sälkeş rolendä, annan äydaman. Äydaman buludan tuktagaç, elemtä betär, dip kurıkkan idem, läkin ellar uzu belän «Sälät» belän duslık berkayçan da tämamlanmawın, monda sin härwakıt kiräk ikänen añladım!

- Balalarıgız da Sälät belän elemtädäme?

- Äye, alar monda kilergä bik şat. Räxätlänep smenada katnaşalar, alarnı kötälär. Aeruça alar forumnarga barırga yaratalar, «äni, Sälätkä barasıbız kilä» dip sorıylar.

- Sez forumnıñ uku-ukıtu programması belän tıgız bäyle. Spiker rolendä bulu sezneñ öçen närsä ul?

-Minemçä, spiker role – Sälättä iñ şäp rol. Çönki sin könenä ike däres ukıtasıñ da, ä kalgan wakıtnı mondagı atmosferada belän räxätlänäseñ. Spiker buluda iñ şäp närsä – balalardan kilgän kire elemtä, alarnıñ mäñge sünmäs energiyase. Bu energiya xätta miña da köç birä.

- Däresläregez turında söylägez äle, sälkeşlärgä närsä ukıtasız?

- Däreslärdä bez şäxsi brend, bloging turında söyläşäbez. Gadättä däreslärne dialog formatında uzdırırga tırışam, yagni miña kiräkle närsäne genä söylämi, ä berençe çiratta alardan «sezgä närsä kızık, närsä turında beläsegez kilä» , dip sorıym. Şuña da ul wakıtıbız aralaşu, interaktiwlar häm başka kızıklı närsälär eşläp uza.

- Sez Selättä sälkeş tä, äydaman da, spiker da buldıgız. Kaysı rol sezgä aeruça oşadı?

- Sälättäge barlık rollärem dä miña bertigez yakın. Çönki barısınıñ da asılı ber – Sälät üzägendä bulu, anıñ eçendä kaynau, berläşmä belän bergä bulu. Min äle «Sämrux» premiyaseneñ jyuri ägzası dä. Miña näk menä Sälätkä «kagılu», anıñ üzägendä bulu räxätlek kiterä, nindi roldä buluıma karamastan.

- Blogerlık däreslären uzdıruçı bularak sezgä sorau: üzlären bu ölkädä sınap kararga telägännär öçen nindi kiñäşlär birer idegez?

- Iñ möhime – üzegezgä oşagan, küñelegez yaratkan yunäleşne tabıgız. Anı tabar öçen isemlek yasagız. Annarı şul isemlektän sez yaxşı belgän, başkalarga da añlatıp birä ala torgan ber yaki berniçä yunäleşne saylagız. Annarı sotsial çeltärlärdä bu ölkä turında bulgan belemnäregezne tekst, wideo, törle räsemnär yardämendä çıgarıgız. Sotsial çeltärneñ formatına turı kileşle kontent yasagız. Onıtmagız, bu eştä iñ möhime – daimilek. Kön saen ber noktaga bärep, anı kamilläştersägez – uñış sezneñ yakta bulaçak.

- Alinä, «Sälät»neñ iñ köçle 3 yagın atagız äle!

- Icat, energiya häm üseş.

Mixail Abramskiy: «Sälät – tugan yagıma mäxäbbät urını»

IT-ölkä belän şögıllänüçe här keşeneñ dönyaga kızıklı karaşı bar. Mondıylarga KFUnıñ Mäglümati texnologiyalär häm intellektual sistemalar institutı direktorı, forumda balalarga ostaxanälär alıp baruç­ı texnik fännär kandidatı Mixail Abramskiynı kertergä bula. Bez anıñ belän däreslär, IT-sfera häm Sälät turında söyläştek.

– Bilär niçek karşı aldı sezne?

– Bik şäp! Minem xäteremdä ul inde 20 eldan artık wakıt üzgäreşsez. Çınlıkta isä balalarnıñ Sälätkä kilüläre, üzläre öçen faydalı bulgan närsälärne tıñlauları, üsüläre häm şul uk wakıtta tabigattä wakıtların tieşençä ütkärüläre bik şäp.

– Niçek uylıysız, xäzer balalar öçen IT-yunäleş ni däräcädä aktual häm kızıklı?

– Ul aktual, şuña kürä balalar mäglümati texnologiyalär belän şögıllänergä teläsälär, yulları härwakıt açık. Mondıy balalarga min üzlären törle yunäleşlärdä sınap kararga kiñäş itäm. Alarga, gomumän, barısın da eşläp kararga mömkin. Yagni üzlärenä oşagannı saylarga.

– Forum kısalarında nindi ostaxanälär alıp barasız?

– Bügen min «IT-ölkä kinoda niçek kürsätelgän» temasına şayan doklad ukıdım. Nindider kino karaganda, anda gadättä «aytişniklar» teläsä nindi sistemanı açu yulların tabalar. Menä sorau: anda närsä döres, ä närsä yuk, närsä mif, ä närsä çınnan da şulay. Min balalarnıñ monı añlawın telim, çönki xäzer IT-ölkä belän bäyle bik küp miflar yöri.

– Ostaxanälärgä nindi balalar kilä?

– Balalar mäglümatnı tiz kabul itä, ideyalärgä bay. Ägär balalarnı nindider tema kızıksındırsa, älbättä, bez alarga üzebezneñ yaktan yardäm itäçäkbez. Kayber balalar hönäri sorau belän kilä, ä kayberlärendä hönärgä kızıksınu bar. Tegese dä, monısı da yaxşı. Balalarnıñ däreslärgä törle maksatlar belän kilüläre sizelä.

– Sezneñ öçen Sälät närsä ul?

– Minem öçen Sälät – tugan yagıma mäxäbbät urını.

– Bıel Sälätkä 30 el. Sez niçek uylıysız, kiläçäktä ul nindi bulaçak?

– Minem uylawımça, tagın 30 eldan soñ, bälki, bu kırda yaki bu kırnıñ ber öleşendä şähär bulır. Sälät şähäre. Ul Bilär belän yanäşä bulaçak, çönki Sälät belän assotsiatsiyalänä torgan cir. Tulaem alsak, min anıñ üsüen telim.

Min sälkeş bulmadım, läkin ostaz bulıp kildem häm minem öçen bu täcribä bik möhim. Minem eşkä yaki uniwersitetka Sälät balaları kilsä, min bik şatlanam. Minem öçen bu möhim urın, anda balalar üzlären kızıksındırgan hönärne bilgeli, üzläre telägän närsälärdän: mädäniyattän, tugan yak tarixınnan läzzät ala. Menä şundıy professional häm mädäni çaralar bu moxitne, bezneñ ekosistemanı kamilläşterä dä. Şuña kürä min monıñ tagın da zurrak masştabta buluın telim.

Kamilä Rizwanowa: «Sämrux»ta ciñüneñ töp sere – tatu, berdäm komanda»

19 fewral könne IX «Sämrux» el premiyasen tapşıru tantanası bulıp uzdı. Nihayat, sälätlelär dulkınlanıp kötkän näticälär bilgele.

Säxnädän üz isemen işetkäç, finalistnıñ xis-kiçereşläre, ike el rättän ciñügä ireşü formulası häm şäp komanda tuplau serläre xakında bıel «El direktorı» nominatsiyasendä berençelekne yaulagan Kamilä Rizwanowa belän interwyuda ukıgız.

— Kamilä, sine çirattagı zur ciñüeñ belän kotlıybız! Iskə töşerik əle: sin Sälät berläşmäsenä niçek kilep kerdeñ?

— Min Sälättä 2014 eldan. Berençe tapkır mäktäptän yullama alıp, «Bolgar Tugan-Tel» alanına bardım, şunda Sälät dönyası belän tanıştım da inde. Älege smenadan soñ başka alannarda da yal itü telägem tudı, läkin küpçelek alannarda urınnar betkän ide inde, ämma, bäxetkä, awgustta uzuçı «Sälät — Şäxes» alanına barırga nasıyp buldı. Annan soñ, sälkeş bularak, cäyläremne «Sälät — Rauşan» alanında uzdırdım, şunda uk äydaman, annan başcitäk bulıp kayttım.

— Ul wakıttagı Sälät belän bügenge Sälätne çagıştır äle.

— Distä el däwerendä Sälätneñ masştab yagınnan da, sıyfat yagınnan da zur üseşe sizelä. Bügenge köndä sälkeşlärneñ utızdan artık yunäleş arasınnan näk üzenä oşaganın häm geografik yaktan küñellärenä xuş kilgän cirdä urnaşkan alannı saylau mömkinlege bar. Balalarnıñ yalı räxät häm faydalı ütsen öçen Sälättä barlık şartlar da tudırılgan. Sälät zamana belän bergä atlıy, härwakıt üsä, kamilläşä.

— Sälättä närsä belän şögıllänäseñ?

— 2022 eldan başlap, min «Sälät» mägarif häm uku-ukıtu texnologiyaläre üzägendä häm «Sälätle cäy» komandasında eşlim. Bez cäyge profille alannarnıñ programmaları öçen cawaplı. Metodistlar häm ölkän äydamannar belän berlektä här alannıñ uku-ukıtu häm küñel açu programmalarınıñ sälkeşlär öçen kızıklı, faydalı häm sıyfatlı buluın täemin itäbez.

— Uzgan elda «El metodistı» titulı, bıel - «El direktorı». Sineñ uñış formulañ närsädä?

— Nindi genä nominatsiyadä katnaşsañ da, «Sämrux»ta ciñüneñ töp sere – tatu, berdäm komanda. Minemçä, berençelekkä ireşüdä anıñ öleşe gayat zur. Nominatsiyadä ber üzeñ genä katnaşsañ da, komandañ belän berdäm bulu, yarışlarga bergä äzerlänü bik möhim. Şunısın da istä totarga kiräk, çıgışıñ original bulırga häm başkalarnıkınnan aerılıp torırga tieş.

— Belgänemçä, bıel «Sämrux»ta sin citäklägän alan katnaşuçılarınıñ ciñülär sanı buença berençe urında, şundıy şäp komanda tuplau sere belän büleş äle.

— Komandañ köçle bulsın öçen kiñkırlı, törle ölkälärdä uñışka ireşkän, aktiw şäxeslärne bergä cıyu möhim. Bu alar öçen dä üzara täcribä almaşırga häm yaña künekmälär üzläşterergä, belemnär tuplarga menä digän mömkinlek. Şundıy şäxeslärdän torgan komandanıñ eşçänlek sıyfatı härwakıt yugarı bula. Konkurska kilgändä isä, köçeñne sınap karaudan kurıkmaska, aktiw bulırga kiräk. «Sälät — Rauşan» alanı wäkilläre barlık nominatsiyalärdä dä katnaştı, disäm dä yalgış bulmas. Bu, üz çiratında, ciñügä ireşü mömkinlegen tagın da arttıra.

— Älege roldä täcribäle keşe bularak, bıel täüge tapkır başcitäk bulaçak sälätlelärgä nindi kiñäşlär birer ideñ?

— Üz-üzeñä ışanırga, eşçänlegeñdä köçle yaklarıñnı kullanırga, üzeñ bulıp kalırga kiräk. Şul oçrakta gına fikerdäşläreñnän torgan köçle komanda tuplarga häm urtak maksatka bergäläp atlarga mömkin.

I töbäkara «Gennadiy Aygi häm Kawi Latıyp warisları» açık ädäbi konkursınıñ Gran-pri iyase Liana Şäygärdanowa: Sälät tugan telebezne saklauga häm üsterügä zur öleş kertä

26 - 27 oktyabr könnärendä «Sälät — Batır» bazasında uzgan I töbäkara «Gennadiy Aygi häm Kawi Latıyp warisları» açık ädäbi konkursınıñ ciñüçeläre iglan itelde. Tatar telendä icat itüçelär arasında Gran-pri iyase Liana Şäygärdanowa buldı! Yaş yazuçınıñ toygıları, maksatları turında kiläse äñgämädä ukıy alasız.

— Liana, sine I töbäkara «Gennadiy Aygi häm Kawi Latıyp warisları» konkursıda Gran-priga laek buluıñ belən kotlıybız! Üzeñ turında söyläp kit əle: niçä yaştän äsärlär icat başladıñ?

— Täüge şigıremne mäktäptä ukıganda icat ittem. Başlangıç sıynıfta ädäbiyat däreslärendä ukıtuçı apa bezne tanılgan ädiplärneñ balalar öçen yazılgan äsärläre belän tanıştıra ide. Kızıksınuıbıznı kürgäç, üzebezgä şigır yazıp kararga dip öy eşe birde. Näni buluıma da karamastan, min bik mawıgıp kittem, sälätemne üsterdem, kübräk icat itä, bäygelärdä katnaşa başladım.

— Gran-pri iyase bulaçagıñnı sizdeñme?

— Döresen genä äytkändä, haman da ışanıp betä almıym. Konkurs bıel berençe märtäbä genä uzdırıluga karamastan, biredä şundıy sälätle katnaşuçılar cıeluına soklanmıy mömkin tügel. Konkurentsiya bik köçle bulu säbäple ciñüem minem öçen kötelmägän buldı.

— Säxnädän üzeñneñ isemeñne işetkäç, nindi xislär kiçerdeñ?

— Şatlıgım eçemä sıymadı! Üzem elmayam, küzläremdä ut balkıy, ä yörägem, güya sikerep çıgarday, döp-döp tibä başladı. Äle dä şuşı xislär belän yaşim. Äsäremneñ kazıylar tarafınnan şundıy yugarı bäyalänüe minem öçen zur gorurlık.

— Liana, sine närsä ilhamlandıra?

— Gailäm, duslarım, tugan cirebezneñ gacäep tabigate – minem ilham çıganagım. Tirä-yunebez iskitkeç güzäl, şuşı maturlıknı kürä häm här ukuçı añlarlık itep taswirlıy gına belergä kiräk. Çuwaşiyaneñ tabigate dä üzenä gaşıyk itte! Başka töbäktä yaşäsäm dä şundıy şäp konkurslar yardämendä kürşe respublikanıñ da tabigaten kürä aluıma min çiksez şatmın.

— Kiläçägeñne ädäbiyat belän bäylärgä teliseñme?

— Äye, älbättä, kiläçäktä jurnalist bulırga xıyallanam. Tugan telemdä yazarga, tatar xalkın töbägebezneñ xäbärläre belän tanıştırırga telim. Sälätemne üsterergä, täcribä tuplarga, mäşhür yazuçılar belän aralaşırga tırışam. Sälätkä şundıy şäp proekt buldıruları, tatar, çuaş ädäbiyatınıñ kiläçägenä zur öleş kertüläre öçen zur räxmätemne belderäm.

«Sälät» Klubı Prezidentı bulu: kiçä – xıyal, bügen – çınbarlık

14nçe oktyabr könne «Sälät» Klubnıñ yaña prezidentı iglan itelde. Ul – «Sälät — Galäm» alanı direktorı, aktiwist Islam abıy Mirgayazow. XIV Prezidentnıñ xis-kiçereşləre, kiləçəkkə plannarı turında üze belən söyləştek.

— Islam, sine «Sälät» Klubnıñ XIV Prezidentı buluıñ belən täbrik itäbez! Iskə töşerik əle: sin Sələt dönyasına kayçan, niçek kilep kerdeñ?

— Sələtkä 2009 elda kuşıldım, miña ul wakıtta 8 yaş ide. Sälät xäräkäte turında duslarım, tanışlarımnan küp işetkänem buldı, üzemneñ dä aña kuşılasım kilde. Sələt dönyası belän tanışuım tarixı «Sälät — Tel» alanı belən bəyle. Täüge tapkır uzdırıluçı smenaga min berençe tapkır sälkeş bulıp bardım. Şunısı kızık, näk 14 eldan soñ min şuşı alanga inde ölkän äydaman rolendä kayttım. Sälkeş bularak min 26 tapkır, äydaman bularak 13 tapkır Sälät alannarına bardım. Uzgan el berençe tapkır ölkän äydaman buldım, ä bıelgı cäemne direktor rolendä uzdırdım. «Sämrux» El premiyaseneñ «El äydamanı» häm «El ölkän äydamanı» nominatsiyalärendä katnaşıp laureat isemenä laek buldım. Keçkenä genä adımnardan başlangan bu yulım mine «Sälät» Klubı Prezidentı wazifasına kiterde.

— «Sälät» Klubı Prezidentı bulu sineñ öçen nərsə?

— Miña kalsa, «Sälät» Klubı Prezidentı bulu, berençe çiratta, zur cawaplılık. Bu wazıyfanı başkaruçı keşe el saen eşləp kilgən proektlarga yaña ilham, köç birüçe, yaña proektlar buldıruçı, törle töbäklärdäge yaşlərne Sälät xäräkäte belän tanıştıruçı gına tügel, ä Sälätneñ yöze də əle ul.

Şäxsän minem öçen «Sälät» Klubı Prezidentı bulu zur xıyal ide. 2016 elda Sälät Yortında açık işeklär köne kısalarında Igor abıy Smirnownı «Sälät» Klubı Prezidentı itep bildelädelär. Şul wakıtta minem dä anıñ şikelle bulasım kilä dip xıyallanganım bügengedäy xäteremdä.

— Islam, sin Sələt dönyasına nindi yañalık alıp kerəçəkseñ, nindi plan-maksatlar östeñdə eşliyaçəkseñ?

— Iñ möhime – bügenge köndä gamälgä aşırıluçı Sələt proektlarına pauza birməü, alarnıñ sıyfatın tagın da arttıru. Şulay uk ideya etabındagı proektlarıbız da bar. Əlegə barlık serlərne dä açasım kilmi, əmma şunı əytə alam: bu proektlar zamança yunäleşlär belən bəyle bulaçak. Min yaña proektlar östendä eşlärgä äzer: därtem, telägem, köçem taşıp tora, yanäşämdä köçle, kreatiw komandam bar. Bez, gomumən, yaña proektlarga hərwakıt açık, barı tik aktiw, ideya belən yana torgan keşelər genə bulsın. Initsiatiwa yaşlərdən, tirə-yunnən üzəkkə kilergə tieş. Bez şularnı tuplap, alarnı gamälgä aşırırga yardäm itəçəkbez.

— «Sälät» Klubnıñ XIII Prezidentı Danis abıy Möxämmätcanow siña nindi kiñəşlər birde, nindi ürnək kürsətte?

— Danis abıy – bik unikal, küpkırlı şäxes. Ul tiränten, original fiker yörtä. Anıñ şuşı sıyfatların üzemdä dä buldırırga tırıştım. Danis abıynıñ kiñəşləre kübrək yaşlər belən eşləü, alar belən urtak tel tabu serlərenə bəyle. Şulay uk klubnıñ eşçänlege, töbäk «Sälät» klubları kuratorları, ägzaları häm räisläre belän tanıştırdı ul mine. Min aña çiksez rəxmətlemen.

Bloger Alinä Gimaltdinowa: «Unikallegegezne alga söregez»

«Sälät» uku-ukıtu forumınıñ dürtençe smenası - Media Bilär Forum (Media/Media) balalarnıñ sotsial media ölkäsendä aldıngı texnologiyalärne öyränüenä bagışlana.

Forumga Rossiya häm Tatarstannıñ kürenekle belgeçläre kilä, alar balalar belän täcribäläre belän urtaklaşa häm alarga kiläçäk hönärlärendä orientlaşırga yardäm itä.

Bez marketing, SMM häm şäxsi brendnı tanıtu buença belgeç — Alinä Gimaltdinowa belän aralaştık.

Alinä, sez spiker bularak inde berniçä tapkır Sälätkä kildegez. Bıel forumga kilüe niçek sezgä?

Min inde dürtençe tapkır biregä kiläm häm kilgän saen mondagı üzgäreşlärne küräm. Berläşmäneñ sıyfatı eldan — el yaxşıra, yaña formatlar barlıkka kilä, ämma Sälätneñ nigeze — anıñ nizamätläre, masştabı häm balalar öçen zur faydası üzgärmi.

Sezneñ ostaxanägez närsägä bagışlangan?

Ostaxanälärdä bez balalar belän brend buldıru häm anı tanıtu nigezläre belän şögıllänäbez. Min sälkeşlärgä yunäleşenä karamastan, teläsä nindi proektnı yaştän ük tözüneñ yaxşırak buluın añlatırga telim, çönki bu kiläçäktä maksatlarga ireşü häm karera öçen faydalı bulaçak.

Uku-ukıtu programması kısalarında bez praktik däreslär dä ütkäräbez —berär sälkeşne saylıybız häm anıñ kızıksınuları nigezendä bergäläp anıñ şäxsi brendın uylap tabarga tırışabız.

Şulay uk ostaxanälär katnaşuçılarga üzlären onlayn mäydançıklarda kürsätergä öyränergä yardäm itä, bu faydalı, kızıklı häm kiläçäktä tabış kiterä ala.

Balalardan kaytawaz kiläme?

Balalardan bik cılı kaytawaz kilä. Min alarga blogerlık, şäxsi brend häm anı tanıtu teması aeruça kızıklı buluın kürdem. Sälkeşlärneñ ber ük ostaxanägä berniçä tapkır kilüe - minem öçen yaxşı kürsätkeç.

Mäsälän, bügen minem yanga biyu belän aktiw şögıllänüçe häm üz tormışın anıñ belän bäylärgä teläüçe kız kilde. Bez anıñ belän karera üseşeneñ berniçä etabın (ukuçı, osta, belgeç häm ostaz) häm alarda üzeñne niçek kürsätergä kiräklegen karadık.

Xäzer ul – ukuçı, biergä öyränä, sotsial çeltärlär alıp bara, anda köndälek stildä üz tormışı, repetitsiyalär häm başka küp närsälär turında söyli. Anıñ auditoriyase anıñ kem ikänlegen häm närsä belän şögıllänüen añlıy.

Täcribä tuplagaç häm kiräkle künekmälär buldırgaç, kız osta statusına küçäçäk — ul professional çıgış yasıy, ostaxanälär ütkärä häm akça eşli ala başlayaçak. Tagın da kübräk täcribä tuplap, ul belgeç bulaçak häm belemnäre belän balalar belän urtaklaşa başlayaçak. Häm soñgı etap - ostaz, anda ul üz biyu mäktäben aça alaçak.

Kiläçäktä anıñ mäktäbenä küp klientlar kilsen öçen ul xäzer ük professional yulın tözi. Ul üze turında niçek häm kayda belderergä kiräklegen belsen öçen bez aña här etap öçen centekle kontent-plan yazdık.

Marketing ölkäsendä uñışka ireşü öçen forumda katnaşuçılarga nindi kiñäşlär birä alasız?

Bez icat yagınnan şundıy irekle häm küpkırlı dönyada yaşibez, biredä härkem telägän eşe belän şögıllänä, şuña kürä min härkemgä, berençe çiratta, üz unikallegen tabarga häm anıñ turında belgertergä kiñäş itärgä telim. Anıñ yardämendä sez üzegezne kürsätä alasız häm däräcälärgä ireşä alasız - bu uñışnıñ töp sere.

Şulay uk balalarga härwakıt üz-üzlärenä ışanırga, konstruktiw tänkıytne genä tıñlarga häm daimi üseştä bulırga telim. Distsiplina - maksatlar kuyunıñ häm alga barunıñ töp yardämçese.

Läysän Arsentewa: «Sälät minem yörägemdä aerım urın alıp tora»

«Sälät» forumına «Asıltaş» mäktäbe ukuçılar häm alarnıñ äti-äniläre, şulay uk berniçä buında «Sälät» belän bäyle gailälär kilde. Programma kısalarında forumga KFUnıñ iktisadi teoriya häm ekonometrika kafedrası dotsentı Läysän Arsentewa kilde, ul inde 20 elga yakın Sälät proektlarında katnaşa, ä bıel forumga üz balaların da alıp kilde.

Balalarıgıznı Sälät belän tanıştıru niçek sezgä?

Keçkenä çakta min balalarımnıñ kiläçäktä: «Ä bez Bilärgä kayçan kiläçäkbez?» - dip sorayaçakların uylamadım da — bu minem canımnı cılıta. Minem öçen monda gailäm belän kilü zur bäxet.

Min monda sälkeş, äydaman, başcitäk häm ostaz bulganımnı xäterlim — bez üzebez şuşı palatkalarda üstek, ä Bilär cire häm Sälät minem yörägemdä aerım urın alıp tora.

Sez Sälättä törle rollärdä buldıgız. Alarnıñ kaysısı sezgä yakınrak?

Barlık rollärdä dä bulu räxät ide, häm här etap minem öçen üzençä kaderle – bersen genä aerıp äytü kıen. Xäzer minem öçen iñ yakını äni role — şuşı moxittä bulu häm balalar belän Sälät cılısın urtaklaşu — aeruça räxät. Minemçä, härkem Sälätne toyarga tieş, ä nindi roldä buluı möhim tügel.

Sälättäge eşçänlegegez balalarnı tärbiyaläüdä yardäm itäme?

Bez Sälättä üstek häm üz tormışıbıznı monda bilgelängän nizamätlärgä nigezlänep tözibez. Min alarnı balalarıma da öyrätergä tırışam, läkin bu üzennän-üze dä kilep çıga. Minemçä, ägär sin tormışıñnıñ küpçelek etapların Sälät belän bergä ütkänseñ ikän, sin üzennän-üze bu belemnäreñne häm tuplangan täcribäñne balalarıña tapşırasıñ.

Biredä bulgan barlık yaşlär dä ber zur tatu moxittä tärbiyalänälär.

Şuşı ellar däwamında Sälät niçek üzgärde?

Küplär fikerençä, elek forum yaxşırak bulgan, anıñ üz romantikası häm üzençälekle moxite bulgan. Minemçä, ul xäzer dä bar. Bez anı ber närsädä taptık, ä balalar anı başka närsädä kürälär. Iñ möhime - Sälätneñ nigezläre üzgärmi, ä şartlar ellar uzu belän yaxşıra gına bara. Berläşmäneñ könnän-kön üsüe balalarga kübräk mömkinleklär birä häm alarnıñ igtibarın icadi proektlarga yunältä.

Şul uk wakıtta citäkçelärgä zur cawaplılık yöklänä, alar katnaşuçılarnıñ kurkınıçsızlıgı, balalarga uñay häm kızık bulsın öçen bar köçlären kuyalar — bu berläşmäneñ uñış nigeze bulıp tora.

Sälättäge balalarga häm ata-analarga nindi teläklär citkerer idegez?

Sezneñ här mizgelne toyuıgıznı häm anıñ belän läzzätlänüegezne telim. Bügenge «Asıl gailä» programması — sez kiläçäktä iskä alaçak möhim wakıyga. Şulay uk alarga kübräk elmaerga, bäxetle häm sau-sälamät bulırga telim.

Aynur Camaletdinow: «Sälät cılısı, balalar öylärenä taralışkaç ta, alarda yaşäwen däwam itä»

Bilärdä «Sälät» forumınıñ berençe smenası — HÖNÄRLÄR BILÄR FORUM (Remesla / Juniorskills) uzdı. Forumga Tatarstannıñ iñ talantlıyaşläre, şulay uk ​​«Adımnar» polilingwalkompleksı uuçıları kilde.

Bez «Adımnar» mäktäplärendä «Sälät sıynıfı» proektı citäkçese Aynur Camaletdinow belänaralaştık. Ike oeşmanıñ üzara bäyläneşe, ukıtuçılarga östämä belem birü häm kiläçäkkäplannar turinda interwyuda ukıgız.

« Sälät »  häm  « Adımnar »  inde ikençe el bergä yaşilär. Sezneñ xezmättäşlek niçek başlandı?

«Adımnar» polilingwal mäktäplärendä Sälät sıynıfları TR Räise Röstäm Miñnexanow kuşuı buença barlıkka kilde. 

«Adımnar»nıñ köçle belem birüsı bar, buyaktan bez tulısınça alarga tayandık. Bez isä üz çiratıbızda üseş mäydançıkları hämmömkinlekläre birdek: klublar, festiwallär, turnirlar, profil smenalar häm başka bik küp çaralar. «Adımnar» balaları bolarnı barısın da kullana ala. Monnan tış, inde ikençe el bez «Ostaz» programmı kısalarında ukıtuçılarhäm xakimiyat wäkilläre öçen dä ukular ütkäräbez.

Bıel  « Ostaz»ga ukıtuçı larnıñ kaysı ları kilde ?

«Ostaz» kısalarında bez ukıtuçılarnı Sälätmädäniyate belän tanıştırıp kına kalmıyça, alarnıñ hönäri sıyfatların da kamilläşterergätelibez. Tatarstannıñ altı töbägendä: Kazanda, Älmättä, Alabugada, Tübän Kamada, Çallıda hämAktanışta «Adımnar» kompleksları bar. Bıelgıforumga barlıgı 30 ukıtuçı häm 3 direktor kilde, sostawında 14 pedagog häm xakimiyat wäkilebulgan iñ zur komanda Tübän Kamadan.

Ukıtuçılarnıñ kübese - beldan birle eşläpkilüçe Sälät sıynıflarınıñ, Sälätklublarınıñ citäkçeläre. Forumga maxsusBerläşmä belän tanışu öçen kilüçelär dä bar.

Bilär Forumda küp kenä balalar häm ukıtuçılar berençe tapkır . Alarga monda niçek ?

Forum kır şartlarında uzganga, katnaşuçılarnıñ küpçelege biregä zur ömetlärbaglap kilmi, ämma wakıt uzu belän monda niçekräxät ikänlegen añlıylar häm äkrenläp bezneñ zur,tatu gailäbezgä kuşılalar.

Balanıñ kaysı sıynıfta ukuına karamastan, berSälät moxitenä kilep kergäç, ul yañadan biregäkaytırga teli. Sälät cılısı, balalar öylärenätaralışkaç ta, alarda yaşäwen däwam itä. Sälät, utsünsä dä, binanı cılıtuçı miç kebek. Ä bezneñuçak Berläşmägä yaña wäkillär kuşılu beläntagın da köçleräk yana başlıy.

«Adımnar» ukıtuçıları Sälät turında närsäbelä?

Sälät sıynıfları häm klubları eşlibaşlagançı, küp kenä ukıtuçılar bezneñBerläşmä turında duslarınnan hämtanışlarınnan işetep belä ide, ämma anıñ belänyakınnan tanış tügel ide. Bıel bez alarnı oeşmamoxitenä çumdıru häm Sälät belän tanıştıruöçen zur eş başkardık. Küpçelek oçrakta buukıtuçılar unikal moxitne häm traditsiyalärneeşçänleklärendä kullana alsınnar öçen eşlänä. 

Sälät sıynıfları başkalardan aerılıptoramı? 

Sälät sıynıfları bezneñ klublar belän härwakıttıgız bäylängän. Klublar profille smenalargahäm forumnarga yörüçe balalarnıñ initsiatiwasıbelän «Adımnar» mäktäpläre direktorlarıtarafınnan buldırıla.

Sälät sıynıfları belem birü yagınnan başka «Adımnar» sıynıflarınnan bernärsä belän däaerılıp tormıy, çönki pedagoglar hämprogrammalar ber ük. Berdänber aerma — bezneñsıynıflarnıñ Sälät tormışı belän aralaşuöçen mömkinlekläre kübräk — mäsälän, uzgan ukuelında alar Bikafestka, Ädip Älmir kubogınaşaxmat turnirına häm El saen uzdırıla torgan«Sämrux» el premiyasenä bardılar, anda bez xättaSälät sıynıfları öçen aerım nominatsiya dä äzerlädek. 

Şul uk wakıtta bez Sälät belän tanıştıru öçen başka sıynıflardan mömkin kadär kübräkbalalarnı häm ukıtuçılarnı cälep itärgätırışabız.

Klasslarnı bülü niçek bara?

«Adımnar» mäktäbendä formalaşkan sıynıflarbar, häm el saen direktor alarnıñ kaysılarıSälät statusın alaçagın xäl itä. Bez moña täesiritmibez. 

Bez Sälät sıynıfları belän tıgızrak eşlibez, ämma başkalarga da igtibar birergä tırışabız. Kıymmätlärebezne urtaklaşkan häm bezneñaktiwlıklarıbız belän kızıksıngan härkem Sälät mömkinleklärennän faydalana ala. 

Ike el eçendä «Adımnar» häm «Sälät» xezmättäşlege niçek üzgärde?

Ellar uzgan saen «Sälät» belän «Adımnar»nıñ xezmättäşlege nıgıy gına bara. Bezneñ maksatlarıbız urtak: bez tatar telen üsterergä häm anı öyränü öçen kızıklı itärgä telibez. «Adımnar»nıñ köçle belem birü bazası bar, ä bez balalarnı formal bulmagan yaktan kızıksındırırga tırışabız.

Bu ike komponenttan garmoniya häm bezneñ urtakmaksatka baruıbıznı añlau barlıkka kilä başlıy. Mäsälän, bezgä ukıtuçılardan häm ata-analardan bik küp cılı kaytawazlar kilä, alar eş kına forumga kilergä mömkinme dip sorıylar.

Sälät sıynıflarına «Adımnar» citäkçelege niçek karıy?

Direktorlar öçen balalarnıñ üseşe, xezmätkärläreneñ motiwatsiyase buluı häm eşlärgä teläwe möhim. Sälät bu ixtıyaclarnıñ barısın da kaplıy, şuña kürä citäkçelek bezgä bik äybätkarıy häm kızıksınu kürsätä.

Äytik, 25 iyundä forumga belem birü programmasında katnaşu häm Sälät moxitenä çumu öçen «Adımnar»dan öç direktor kilde.

Niçek uylıysız, kiläçäktä «Adımnar» belän Sälätneñ mönäsäbätläre nindi bulır?

Minem uylawımça, bezneñ partnerlık mönäsäbätläre tagın da nıgıyaçak, ä Sälät sıynıflarınıñ sanı artaçak, ämma bu üzmaksat tügel. Ata-analar häm xakimiyat bezneñ xezmättäşlektän fayda kürerlär dip ışanam. Bez barıbız da balalar häm tatar tele faydasınaeşläyaçäkbez.

Danis Möxämmätcanow: «Berkayçan da bernidän dä kurıkmagız, maksatlar kuegız, alarga ireşegez, bozwatkıç şikelle alga barıgız, iñ möhime tuktap kalmagız!»

Agımdagı elda Sälät klubı Prezidentı itep saylangan Danis Möxämmätcanow sentyabr aenda töbäk «Sälät» klubları buença Sälät marafonı kısılarında, 22 töbäktä kunakta bulıp, alarnıñ eşçänlege belän tanışıp kayttı.

Anıñ Sälät belän tanışuı, Prezident wazıyfasına alınuı häm töbäk «Sälät» klubları buença Sälät marafonı xakındagı fikerläre turında bezneñ interyuda ukıgız.

Sälät belän niçek tanıştıñ?

Iñ berençe tapkır min sälätkä 2018 elda Media Bilär Forumga kildem. Bu moxitne şundıy oşattım ki, xätta kaytıp kitäsem kilmäde. Şunnan soñ min Sälät dönyasın öyränä başladım. Iñ kulae bulıp, Sälät aktiwı mäktäbe toeldı. Anda gariza cibärdem, uñay cawap algaç, şatlıgım eçemä sıymadı!

Prezidentlık yulıñ turında da söyläp kit äle.

El äylänäse Sälät moxitendä bulu telägem klublarga iltte mine. Cäem, közem, kışım, yazım Sälättä uzdı. Proektlarda min xäzer katnaşuçı rolendä tügel, oeştıruçı rolendä idem. 2021 elda witse-prezident wazıyfasına alındım häm Sälät aktiwı mäktäbenä ölkän kurator bularak bardım, ä 2022 el başında Sälät klubı Prezidentı buldım.

Töbäk «Sälät» klubları buença Sälät marafonı oeştıru ideyase nidän barlıkka kilde? Marafon turında tulırak söylä äle.

Prezident bulgaç, iñ berençe eş itep, töbäktäge xällärne beleşergä uyladım, çönki töbäk «Sälät» klublarınıñ uñışlı eşçänlegen täemin itü gayat möhim mäsälä. Alar – Sälätneñ aerılgısız öleşe. Töbäk «Sälät» klublarınıñ töp maksatı – üz töbäklärendä Sälätneñ eşçänlegen yaktırtu, kabatlanmas moxitne tudıru, yaşlärgä proektlar, faydalı häm küñelle yal xakında söyläü. Aldıbızga yaña uku elında barlık klublarnı da barlap çıgu maksatın kuep, yulga kuzgaldık. Ike atna eçendä Tatarstannıñ yartısın diyarlek kenä tügel, xätta Samara häm Başkortstanda da bulırga ölgerdek! Klublarnıñ eşçänlege bik söenderä, här töbäktän kanägat bulıp kayttık.

Prezident bularak sälkeşlärgä äytäse süzläreñ bardır. Alarga nindi kiñäşlär birer ideñ?

Berkayçan da bernidän dä kurıkmagız, maksatlar kuegız, alarga ireşegez, bozwatkıç şikelle alga barıgız, iñ möhime tuktap kalmagız! Yul kıenlıklarsız bulmıy, alarnı ciñärgä öyränergä kiräk. Zur köç, tırışlık kuygan, küñeleñne birep eşlägän oçrakta bar närsägä dä ireşep bula.

Elwin Grey: «Maksatıgızga ireşergä teläsägez - tırışıgız häm bar köçegezne kuegız».

Bilärdä Elwin Grey täxällüse astında tanılgan cırçı, Tatarstan Respublikasınıñ atkazangan artistı Radik Yulyakşin belän icadi oçraşu bulıp uzdı. Oçraşu barışında sälkeşlär aña kızıksındırgan sorauların birdelär, şulay uk muzıkant belän bergä yaratkan cırların başkardılar.

Sälät belän tanışuı, cırçı karerasın başlawı häm Yuriy Şatunow belän duslıgı turında bezneñ interyuda ukıgız.

Sälät belän niçek tanıştıgız?

Minem bu yaşlär forumı turında küp işetkänem buldı, läkin berençe tapkır biredä äle küptän tügel genä buldım, bez Saşa Golowin belän bergä kilgän idek. Bu iskitkeç moxitkä çumdım da: «Min mäktäptä ukıganda mondıy forumnıñ bulmawı bigräk kızganıç», - dip uylap kuydım. Min bäläkäy wakıtımda mondıy cirgä kilergä bik telär idem. Anı xäzer kürä aluıma şatmın.

Sälät - sälkeşlär kızıklı kunaklar häm artistlar belän tanışa, tugan tel moxitendä bula algan iskitkeç urın. Sälät telne saklau öçen bik zur eş başkara. Balalarnıñ üz tamırlarınnan tartınmawı, tatarça tekä cırlar tıñlawı möhim. Min üzem dä muzıka aşa moña yardäm itärgä tırışam.

Balalarım tugaç, «Sälät» atmosferasın üzläre sizsennär öçen min alarnı biregä cibärermen dip uylıym

Sezneñ cırçı kareragız niçek başlandı?

Min üzemne bik ozak ezlädem häm küp ölkälärne sınap karadım. Muzıkant bularak yulım kuray muzıka koralına gaşıyk bulgan mizgelemnän başlandı. Min anarda uynarga bik ozak öyrändem häm ber mizgeldä cırlarga teläwemne añladım. Moña mine ukıtuçım etärde.

Yakınça 14 yaşemdä min cırlıy başladım häm şul uk yaştä üzemneñ berençe cırımnı yazdırdım. Ul şunda uk radiostantsiyagä eläkte häm miña populyarlıkka ireşergä yardäm itte.

Monda utıruçılarnıñ kübese öçen sez kumir bulıp torasız, ä sezneñ kumirlarıgız barmı?

Äle bäläkäy wakıtımnan uk Yuriy Şatunow minem kumirım buldı. Min anıñ cırların bik yarattım häm, äytergä kiräk, alarnı tıñlap üstem. Ber kızıklı oçrak ta bulgan ide äle. Ber wakıt min anıñ cırları belän kasseta satıp aldım, kassetanıñ ikençe yagında: «Ägär sez muzıka, aranjirowka yaki cırlar yazasız ikän, miña üz materiallarıgıznı cibäregez», - dip yazılgan ide. Ul wakıtta miña 16-17 yaş ide häm min aña üz cırımnı cibärep kararga buldım.

Ul çakta min ällä nigä ömetlänmädem dä häm tizdän bu xakta bötenläy onıttım. Bernikadär wakıttan soñ miña bik küp nullärdän torgan säer nomerdan şaltıratu kilde. Bu Yuriy Şatunownıñ prodyuserı ide. Ul mine üzläre belän bergä eşlärgä çakırdı. Min Mäskäügä bardım, Yura belän aralaştım, bez anıñ belän duslaştık häm xätta bergä cırladık ta.

Yaş muzıkantlarga sez nindi kiñäşlär birer idegez?

Muzıkada niçä yaştä buluıñnıñ aerması yuk. Maksatıgızga ireşergä teläsägez - tırışıgız häm bar köçegezne kuegız. Yaratkan eşegezdä härwakıt uñışka ireşersez.

Sez närsä turında xıyallanasız?

Balaçakta minem prezident bulu xıyalım bar ide, läkin şulay kilep çıktı inde, min cırçı buldım. Xäzer min barı tik gailäm belän bäxetle itep yaşärgä häm tamaşaçılarnı üz cırlarım belän söenderergä telim. Muzıka aşa sin xis-kiçereşläreñ belän büleşä alasañ, keşelär sine tıñlasa - minem öçen ul tormışta iñ zur bäxet.

Aydar Cabbarow: «Cälättä min icat itär öçen ilham alam»

Bilärdä Media Bilär Forumda (Media/Media) G.Kamal isemendäge Tatar däülät akademiya teatrı, Mäskäü däülät «Sowremennik» teatrı, A.P. Çexow isemendäge Mäskäü sängat teatrı rejisserı, «Altın bitlek» premiyase nominantı, GITIS ukıtuçısı Aydar Cabbarow ostaxanä alıp bardı.

Aydar, sez forumga artistlar öçen treninglar äzerläp kildegez. Elegräk «Cälät – Ruxiyat» alanına ukıtuçı bularak kilgän idegez. Söylägez äle, niçek sezgä Cälät moxite?

Minem öçen Cälät - ul energiya almaşu, min moña «Cälät – Ruxiyat» alanında ukıtuçı bulganda uk töşendem. Min täcribäm belän büleşäm, ä balalar minem belän yaşlek, şatlık häm bäxet energiyase belän urtaklaşalar.

Biredä 4-5 kön eçendä tuplangan köç, ilham ber elga citä. Cälättä icat itü, xatalar yasau, alarnı tözätü häm alga taba xäräkät itü öçen ilham alasıñ.

Kızganıç, eş arkasında berniçä el monda kilü mömkinlegem bulmadı. El saen bu energiya kimi bara, ber mizgeldä xätta monı sizmi dä başlıysıñ. Cälätkä kaytkaç kına, küpme närsä yugaltkanıñnı añlıysıñ. Şäxsän min monı kiçä sizdem.

Sez üz däresläregezdä balalarnıñ igtibarın niçek yaulıysız?

Minem barlık ostaxanälärem dä niçek bulsa da teatr belän bäyle. Mäsälän, bügen bez improwizatsiyagä häm igtibarnı nıgıtuga künegülär yasadık. Soñgı künegülär aeruça da möhim ide, çönki xäzer tormış bik tiz ritmlı. Bezneñ beraz tın alırga, tuktalırga häm ber-berebezgä igtibar itärgä wakıtıbız yuk.

Aralaşu da formal gına bulıp kaldı, balalar ber-bersen kürä häm toya belü säläten yugalta. Mäsälän, berkem dä üzneñ säxnädäge partnerınıñ küzläre bügen ni öçen moñsu buluın soramayaçak. Min şaktıy çiklängän wakıt eçendä balalarnı ber-berse belän dialog alıp barırga öyrätergä tırıştım. Älbättä, bu ber däres eçendä genä eşlänmi, ämma bu gayat möhim.

Däres axırına balalar berläşte, bez «Cinayatçe häm şpion» dip atalgan künegü başkardık. Älege uenda ciñü yaular öçen 30 keşe bergä berläşergä tieş ide.

Sez balalarnı niçek cälep itäsez, alarnı üz däresläregezdä niçek ukıtasız?

Döresen äytergä kiräk: min lektor tügel, min - praktik. Gadättä minem ostaxanälärem bolay eşli: min tema saylıym häm aña yaraklı künegülär barlıym. Min keşe närsäne dä bulsa üze eşläp karawı yaklı. Barı üzeñ aşa ütkärgäç kenä, närsäneñ çınnan da sineke, ä närsäneñ yuk ikänenlegen añlarga mömkin. Xata yasadıñmı sin, ällä barısın da döres eşlädeñme.

Pedagogika ölkäsendäge berençe täcribäm Cälättä başlandı. Şul wakıtta min iñ yaxşısı - ukuçınıñ ukıtu protsessında katnaşuı ikänlegen añladım. Studentlar barısın da yazıp alsın öçen lektsiya söyläü ber närsä, ä sin närsä dä bulsa söylägäç, keşeneñ şunda uk sineñ alda monı eşläp karawı - bötenläy başka.

Kaywakıt min, mäsälän, balalarga nindider sorau biräm, kiñäş sorıym, häm alar şunda uk protsesska cälep itelälär häm üz energiyalären birä başlıylar. Tormışta da şul uk xäl - balalarnı maksimal räweştä kızıksındıru öçen mömkin kadär kübräk eşkä cigü möhim. Närsäne dä bulsa alar barı tik şulay gına öyränäçäklär.

Sezneñ spektaklläregez bik populyar. Äytegez äle, tamaşaçılarda aeruça zur kızıksınu uyatkan temalar barmı?

Soñgı arada min bik küp spektakllär kuydım, temaları da törle: ülep baruçı awıllar, millätara nikaxlar, mäxäbbät, tsenzura, ambitsiyalär. Tema üze bik möhim dä tügel. Iñ möhime - ul rejissernıñ üzen, «çirläterlek» itep, çın-çınlap dulkınlandırsın. Tema sineñ küñeleñne ixlastan borçısa gına, sin anı çın-çınlap aça alasıñ häm tamaşaçı monı hiçşiksez toyaçak.

Elmira Kälimullina: «Sälät - ikençe gailä şikelle»

Bilär tarixi-arxeologik muzey tıyulıgı territoriyasendä XI Xalıkara «Sälät» yaşlär uku-ukıtu forumınıñ ikençe smenası - ICAT BILÄR FORUM (Tworçestwo/Arts) uza.

Forumda Tatarstan häm Rossiyaneñ kürenekle mädäniyat häm sängat eşlekleläre cıeldı. Bu elnıñ iñ yaktı häm istä kalırlık kunaklarınıñ berse - cırçı, aktrisa, Tatarstan Respublikasınıñ atkazangan artistı häm «Golos» proektı finalistı Elmira Kälimullina.

Sälät belän tanışu, cırlauda fänni alımnıñ ähämiyate häm wokal miflar turında Elmira Kälimullina belän interwyuda ukıgız.

Sez Sälät belän niçek tanıştıgız?

Min forumga ostaxanälär ütkärergä inde öçençe tapkır kiläm. Kızganıç, katnaşuçı rolendä monda berkayçan da bulganım yuk, ämma bu lagerneñ oeşuına inde küp ellar buluın häm Sälät aşa ber genä buın balalar ütmägänen beläm. Eldan-el balalarnıñ säläte arta, kayberlären inde berençe genä tapkır kürmim. Dimäk, keşelär biregä kire kayta häm monnan başka buldıra almıylar. Ul ikençe gailä şikelle.  

Şunsı möhim: monda tatar telen populyarlaştıralar, ä balalar biregä kilgän spikerlar yardämendä bähasez täcribä alalar.

Bıel sez zamança wokal sängate buença ostaxanä belän kildegez. Niçek ütte ul?

Bügen min berençe ostaxanäne ütkärdem, anda tawış apparatı turında söylädem häm küpsanlı miflarga açıklık kerttem. Bıel min katnaşuçılarga Nyu-Yorktagı xalıkara wokal ukıtuçıları mäktäbendä uku wakıtında algan yaña belemnäremne alıp kildem.

Küplär şundıy külämdäge yaña mäglümatka gacäpländelär, çönki bezneñ wokal buença mägarif sisteması kübräk toemlaularga häm xislärgä tayana. Ämma problema härkemneñ törleçä xis itüendä.

Xäzer texnologiyalär şulkadär alga kitte ki, fänni mäglümatlardan başka wokal belän şögıllänü, kızganıç, mömkin tügel. Ägär dä bez tawış apparatı muskullarınıñ niçek eşläwen belmibez ikän, bez totrıklı cırlıy almıybız.

Nindi miflarga açıklık kertelde?

Mäsälän, bez diafragmanı totıp toru häm barısınıñ da sulauga gına nigezlänüe turındagı mifka açıklık kerttek. Anatomiyane beraz belgän teläsä kaysı keşe anı totıp toru mömkin tügellegen añlıy.

Şulay uk küplär cırlagan wakıtta bez barı tik hawa agımına gına tayanabız dip uylıy. Ämma çınlıkta tawış çıksın öçen tawış apparatınıñ muskulları yardämgä kilä. Tawış çıguına barı tik tawış apparatınıñ tözeleşe genä yogıntı yasıy. Stil yaki janrga bäysez räweştä - muskullar ber törle eşli.

Sez dä balaçakta, mögaen, bu yalgış fikerlär belän oçraşkansızdır?

Wokal sängatendä «cır gömbäze» dip yörtelä torgan närsä bar. Öskä kütärelgän añkau belän cırlaganda, tawışnıñ «yomrılangan» şikelleräk işetelüen şulay atıylar. Min wokal ukıtu belän küptännän şögıllänäm. Keçkenä çagımda, monıñ närsä ikänen añlarga tırışıp, başımnı wata idem.

Xäzer 20 ellap wokal belän şögıllänergä kiräkmi – bu wakıt küpkä kıskardı, çönki patentlı tikşerenülär bar. Ni öçen alarnı faydalanmaska häm balalar belän büleşmäskä?

Täcribämnän çıgıp, şunı äytä alam, ägär dä keşe döres cırlau turında, ukıtuçısınıñ fikere belän turı kilgän, üzeneñ tögäl karaşların buldırgan ikän, yaña sistemaga küçü bik katlaulı.

Ämma keçkenä çaklarında, yaña ısullar kürsätsäñ, balalar kolak salaçak.

Ostaxanädä närsälär belän şögılländegez?

Bez aralaştık, künegülär yasadık. Äytik, balalar çın tawış yarılarınnan tış, yalgannarı da buluın belmägännär. Bez alarnıñ ni öçen kiräklege häm alar yardämendä niçek, rok şikelle muzıkal yunäleşlärgä xas, üzençälekle tawış effektları buldıru turında beldek.

Min balalarga yalgan tawış yarıların toyu alımnarın kürsättem. Älbättä, älegä işetü ısulı belän genä. Küp kenä katnaşuçılarga bu bik oşadı.

Uzgan osaxanälärdän tanış balalar buldımı?

Katnaşuçılarnıñ kübese - yaña sälkeşlär. Ämma berniçä el rättän kilgän balalar da bar. Sälättä balalar başka: alar igtibarlırak, kızıksınuçanrak, bik küp soraular birälär häm xatalar cibärüdän kurıkmıylar. Miña şul kiräk tä - miña ostaxanädä döres cawaplar kiräkmi. Min balalarnı fiker yörtergä häm möstäkıyl räweştä näticälär yasarga öyrätergä telim.

Muzıka Sälätneñ möhim öleşe bulıp tora. Sez bıelgı «Au» cırın tıñlarga ölgerdegezme inde?

Äye, älbättä. Ul şäp, miña bik oşıy. Min sotsial çeltärlärdä dä Ilgiz, Zärinä häm Islamnı bik teläp xupladım. Miña alarnıñ unikal üz muzıkaların buldıruları häm tatar telen populyarlaştıruları möhim. Bez alar belän xezmättäşlär häm duslar. Alar şundıy şäp eş başkarganda, min niçek çittä kalıym?

Sez kiläse elda forumga kilergä telär idegezme? Bälki berär yaña programma belän?

Kiläse elda da şatlanıp kiler idem. Min dä ber urında tormıym, üseş alam bit, yaña belemnäremne balalarga da biräsem kilä. Ämma min mögaen bıelgı programmanı nıgıtır idem. Şul uk yaşlär belän şögıllänäse häm alarnıñ dinamikasın karıysı kilä - alar yaña ısullarnı kullanaçakmı, ällä yukmı.

Aygöl Gabdraxmanowa: «Bezneñ burıç - balalar öçen üseş mäydançıgı buldıru»

Bu könnärdä Bilärdä XI Xalıkara «Sälät» yaşlär uku-ukıtu forumınıñ berençe smenası - HÖNÄRLÄR BILÄR FORUM (Remesla/Junior skills) uza. Bez Sälätkä sälkeş bulıp kilgän, ä bügenge köndä oeşma direktorı bulgan, Sälät moxiten toep, traditsiyalären kürep üskän, ä xäzer alarnı üz eşçänlegendä däwam itüçe keşe - Aygöl Gabdraxmanowa belän aralaştık.
Bıelgı yañalıklar, pandemiyaneñ forum formatına niçek yogıntı yasawı häm Sälätneñ Kırımdagı yaña bazasında nilär buluı xakında interwyuda ukıgız.

Aygöl apa, forumda katnaşuçılarnı bıel nindi yañalıklar kötä?
Forum formatında bez 2012 eldan birle eşlibez, moña kadär, 1997 eldan başlap, bez «Sälät» festiwale oeştıra idek. El saen bez forum infrastrukturasın yañartabız. Bıel bez kerü öleşen üzgärttek, yaña art-obektlar östädek, här katnaşuçınıñ çäçäklär yaki yaşelçälär utırtırtu mömkinlege bulgan «Sälät utarı» buldırdık, tizdän territoriyadä komanda uennarı öçen yaña mäydançıklar barlıkka kiläçäk.
Yaña eko-mäydançık aerım igtibarga laek. Ul üz eçenä törle tabigıy materiallardan torgan cirleklärne ala. Monda kom, kabırçıklar, kürkälär häm taşlar zonası bar.
Monnan tış, el saen uku-ukıtu programması yañartıla - yaña temalar häm belgeçlär barlıkka kilä. Bıel berençe smena kızıklı hönärlärgä bagışlangan. Mäsälän, balalar IT-ölkä belän tanışa häm lektsiyalärdä, ostaxanälärdä häm gamäli däreslärdä soñgı eko-trendlarnı belä alaçak.

Pandemiya säbäple lager territoriyasennän çıgu mäşäkatle ide, bıel alay tügelme?
Äye. Bıeldan başlap kowidka karşı çaralar beraz yomşardı häm xäzer katnaşuçılar Bilär muzey-tıyulıgı territoriyase belän tagın da yakınnanrak tanışa alaçak. Balalarnıñ Izge çişmäne, şulay uk kürşedäge taunı yakınnan kürü häm anıñ belän bäyle küp kenä riwayatlärne belü mömkinlege barlıkka kilde.

Pandemiya forum eşçänlegenä nindider uñay üzgäreşlär kertteme?
Pandemiya säbäple bezneñ tormışta uñay üzgäreşlär dä küzätelde. Mäsälän, karantin kertelgännän soñ, bezneñ katnaşuçılar sanı kisken kimede. Bu xälne niçek tä bulsa xäl itü öçen, bez «Canlı Sälät» (SeletLive) turı efirlar studiyasen buldırdık. Bez translyatsiyalär oeştırabız häm Bilärdä forumnıñ niçek uzuın kürsätäbez.
Bu üz balalarınıñ tormışın kararga telägän ata-analar öçen dä, forumga elägä almagan balalar öçen dä bik uñaylı. Alar öçen bu, kıska wakıtka bulsa da, Sälät atmosferasına çumu mömkinlege.
Rospotrebnadzor kürsätmälärennän tış, balalarnıñ kurkınıçsızlıgın täemin itü öçen sez tagın närsälär eşlisez?
Balalar bezgä ruxi häm fizik yaktan sälamätlänü öçen kilä. Bez alar öçen iñ uñaylı häm kurkınıçsız yaşäü şartları tudırırga tırışabız, şuña kürä älege mäsälä bezneñ öçen berençe urında. Bez SanPin, Gadättän tış xällär ministrlıgı, Rosgwardiya häm Eçke eşlär ministrlıgı taläplären ütibez. Monnan tış, 18 yaştän ölkänräk zatlar forum territoriyasenä tiskäre PTsR-test belän genä kerä ala.

Berençe smenada kemnär katnaşa?
Bezgä «Adımnar» Polilingwal kompleksınnan balalar kilde. Komplekslar törle şähärlärdä urnaşkan, şuña bez alarnı uku elına äzerläü, urtak kalendar tözü häm täcribä belän urtaklaşu öçen cıydık.
Adımnardan kilgän katnaşuçılardan tış, monda forumga kadär bulgan Bolgar-Tugan Tel profille smenasındagı balalar da bar. Gomumän, smenaga balalarnı bez portfolio sisteması buença, törle konferentsiyalärdä, konkurslarda ciñüläre bulgannarın saylap alabız.

Bıltır Sälätkä konkurs bik zur ide, xäzer xällär niçek tora?
Bıel konkurs iskitkeç zur. Sälät yortındagı telefonnar bertuktausız şaltırıy, poçtaga häm sotsial çeltärlärgä bixisap xatlar kilä. Mäsälän, ikençe smena ICAT BILÄR FORUMga (Tworçestwo/Arts) bez 1000 katnaşuçını gına sıydıra alabız, gärçä garizalar 2500dän artık bulsa da.
Başka profille smenalarda ber urınga yakınça 7-8 keşe turı kilde. Kızganıç, bez şulkadär laeklı yaşlärne sıydıra almıybız, tik alar ber smenaga bulsa da elägä alırlar dip ömetlänäbez.

Balalar arasında aeruça populyar bulgan smenalar barmı?
Mögaen, ICAT BILÄR FORUM (Tworçestwo/Arts) - ul icadi yaşlär arasında zur populyarlıkka iya. Ixtıyac zur, çönki bu eçtälek yagınnan karaganda konkurs mäydançıgı tügel – bez, kiresençä, balalarnıñ täcribä almaşuına häm belem alularına kübräk igtibar birergä buldık. Bu smenaga Tatarstannan, Mäskäüdän, Sankt-Peterburgtan häm icadi laboratoriyalär, ostaxanälär uzdıra torgan başka küp kenä töbäklärdän mädäniyat häm sängat ölkäsendäge bik köçle belgeçlär kilä.

Forumnıñ här smenası bilgele ber yunäleşkä bagışlangan, ä alarnı berläşterüçe urtak temalar barmı?
Bezneñ tel häm tarix yunäleşe bar. Anıñ asılı şunda ki, biregä kilep eläkkäç, balalar Bilär tarixı belän tanışa - welcome-turdan häm belem birü uennarınnan başlap, palatkalarnıñ bizäleşenä kadär. Mäsälän, alarnıñ kübesennän monda nindi xannar idarä itkänlege turında ukırga mömkin.
Balalarnıñ törlese kilä: kayberäüläre tatarça äybät söyläşä, kayberäüläre bik ük tügel, ämma berniçä könnän alarnıñ tatar telenä mönäsäbätläre üzgärä. Alar şuşı moxitkä çumalar häm Sälätneñ ber öleşenä äwerelälär.
Mäsälän, bezneñ forumda zamança muzıka yañgırıy. Balalar, cırnıñ nindi teldä ikänlegen añlamıyça da, anı cırlap yöri başlıylar, alarnıñ kızıksınuı arta. Muzıka küñellärenä kerä, alar öylärenä kaytıp kitkäç tä, ul cırlarnı tıñlıylar, ä tora-bara alarda: «Bu süzlär gomumän närsäne añlata soñ?»- digän sorau tua. Şulay itep, tatar telen öyränügä kızıksınuları arta.
Forumnan kitkändä, balalar hiçşiksez tatar telendä 100-150 yaña süz beläçäk.
Forumnıñ tagın ber urtak teması - ekologiya. Forumda bez çüp-çar cıyunıñ aerım punktların oeştırabız, uen sessiyaläre, oçraşuları häm törle aktiwlıkları bulgan uku-ukıtu mäydançıkları oeştırabız.
Forumga kilüçe balalardan kire elemtä - Sälätneñ möhim öleşe. Bıelgı yañalıklarnıñ kaysıları alarnıñ sorawı buença barlıkka kilde?
Balalarnıñ şärexläre gadättä könküreş mäsälälärenä häm tuklanuga kagıla. Bez alarnı härwakıt isäpkä alabız häm eldan-el şartlarnı yaxşırtırga tırışabız, mäsälän, yaña yokı urınnarı häm uñaylırak bädräflär östibez.
Bıel bezdä «Sälätkafe» barlıkka kilde häm anıñ öçen menyunı bez forumda katnaşuçılarnıñ bäyalämälärenä tayanıp tözedek.
Kire elemtä programmada da turıdan-turı çagıla. Nindider spikerlarnı nık oşatalar, kayberlären – bik ük tügel. Bez küp täcribälär yasıybız, yaña çaralar häm formatlar östibez häm balalar yardämendä nindi yunäleştä xäräkät itärgä kiräklegen añlıybız.
Bıel forum könnäreneñ berse Asıltaş mäktäbe balalarına häm alarnıñ äti-änilärenä bagışlanaçak. Bu turıda tulırak söylägez äle.
Asıltaş mäktäbe – Sälättä üseş aluçı proektlarnıñ berse. Bu bezneñ kiñlektä üzebezneñ başlangıç mäktäbebez diyarlek. Anda Sälätneñ el däwamında kullana torgan iñ yaxşı täcribäläreneñ zur kontsentratsiyase tuplangan.
Xäzerge wakıtta mäktäptä berençe häm ikençe «Ä» sıynıfları bar. Xäzer bez tagın ber törkem äzerläü belän şögıllänäbez. Monnan tış, bezdä mäktäpkäçä belem birü törkeme bar.

«Ä» sıynıfı şartlı «A» sıynıfınnan tögäl närsä belän aerıla?
Ukıtu planında zur aermalar yuk. Bezdä GOST programması bar, ämma şul uk wakıtta balalar östämä räweştä tellärne tiränten öyränü, fän, şaxmat häm başka fännär belän şögıllänä.
Belem birü sistemasınıñ töp aerması - Asıltaşta uku häm ukudan tış eşçänlekkä büleneş yuk. Balanıñ üseş moxite - anıñ öçen tulaem belem alu. Bu sistemaga ul gına tügel, ukıtuçılar häm anıñ äti-äniläre dä kertelgän.
Balalar atnaga 5 kön ukıylar, ä yal könnärendä bezneñ uku-ukıtu lagerları nigezendä uza torgan çaralarda katnaşalar, teatrga yörilär häm üz gailäläre belän yal itälär.

Kırımda Sälätneñ yaña bazası açıldı, ul xäzer ni xäldä?
Älege baza Röstäm Miñnexanowtan ukuçılar öçen zur büläk dip äytergä mömkin. Bu - 250-300 keşelek «Sälät Ak Bars» yaşlär üzäge, ul Kırımda Foros bistäsendä urnaşkan.
Xäzer anda berençe yaşlär smenası «Sälät Krım» başlandı, cäy köne bez tagın öçne uzdırırga, ä alga taba profille yunäleşlär buença eşlärgä planlaştırabız.
Sälätneñ kiläse elga plannarı nindi?
Gomumän alganda, bez sıyfat östendä eşlärgä cıenabız, el saen şulay eşlibez dä. Bezneñ öçen Sälätneñ aeruça mägnäle öleşlären: keşelärne, komandalarnı häm infrastrukturanı kamilläşterü bik möhim. Professionallar bularak bezneñ burıç - balalarga üz mömkinleklären tagın da sıyfatlırak üsterü kiñlege buldıru.
Kiläse elnı bez «Sälät» neñ 30 ellıgın bilgeläp ütäbez, minemçä, bezne alda yaña däräcälärgä küçüneñ tagın bik küp etapları kötä.